به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، از « ثورة الیاسمین »  یا « خیزش مردمی تونس » ، 10 سال می گذرد و ارزیابی یک دهه از عمر یک کشور با اصالت و تاریخ تمدنی همچون "تونس" و یک نهضت مردمی در قواره "انقلاب یاسمین" در قالب یک مقاله ،کاری بسی دشوار است.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

ارزیابی روزنامه" الشرق الاوسط"شماره 28 آذر1399 را تحت عنوان « حاصل انقلاب یاسمین، دستآوردهای اندک و زیان های کلان» را خواندم، اما از برآوردش درباره انقلاب یک ملت که سمبلش « محمد البوعزیزی» بوده، زیاد تعجب نکردم زیرا « الشرق الاوسط »  بزرگترین رسانه کشوری است که به « بن علی»  رئیس جمهوری فراری تونس را پناه داده و نظام سیاسی آن، هنوز بدون قانون اساسی و پارلمان، اداره می شود و« محمد بن سلمان»  حرف اول و آخر را در این کشور می زد.

برآورد خانم « آیة بدر»  پژوهشگر" مرکز اندیشه راهبردی مصر" درباره انقلاب تونس که تحت عنوان« گویا انقلابی رخ نداده: تونس پس از 10 سال از انقلاب» منتشر شده بود، به دقت مطالعه کردم . متاسفانه غرض ورزی، منفی بافی ، سیاه نمایی و بزرگنمایی کاستی ها، ساختار و بنیه کلی این مقاله بود.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

بله، قلم های وابسته به  جریان های ضد انقلاب و مخالف خیزش های مردمی از همان ابتدای شروع نهضت مردمی در جهان عرب تا امروز همچنان فعالند تا خیزش های مردمی را از اهداف و مسیر آن منحرف کنند و در دل های هواداران اصلاحات و تغییرات در جوامع عربی، تخم ناامیدی  بکارند.

انقلاب تونس در برگیرنده اهداف و خواسته های تاریخی مردم این کشور بوده که از جمله آن می توان به  تحقق کرامت انسانی، دموکراسی،  سرنگونی رژیم بن علی،  نابود کردن شالوده های نظام سیاسی استبدادی و تحقق عدالت اجتماعی اشاره کرد.

فرار و پناهندگی "بن علی" به عربستان سعودی در 24 دی 1389، یک پیروزی تاریخی برای ملت تونس به شمار می رود اما تا رسیدن به آرمان ها و اهداف انقلاب یاسمین،هنوز فاصله هایی وجود دارد که   نیاز به فداکاری، تلاش و مشارکت جدی مردم و نخبگان این دیار دارد.

پیروزی انقلاب یاسمین بخشی از دستآوردهای مبارزات مردمی بود، درحقیقت، سرآغاز تولد ملت جدید با نظام سیاسی نوین برای تونس بود. انقلاب تونس می توانست با شایستگی، خود را به عنوان « الگوی مناسب» برای خیزش های ملت های عرب، اثبات کند اما چالش ها و موانع جدی پیش روی این روند انقلابی، قرار داشت.

ـ چالش ها و موانع:

چالش های پیش روی انقلاب تونس و دستاوردهای آن، گوناگون است.از جمله این چالش ها:

1ـ چالش های امنیتی: درگیری میان جریان های سیاسی از یک سو و درگیری میان انقلابیون و دولت های دوره گذرا، مشکلات امنیتی هزینه بری را به وجود آورد. در این شرایط،  هراس و نگرانی از بازگشت بن علی و ضدانقلابیون  در حال فزونی بوده است.

ـ استمر و بقای نهادها و ساختارهای نظامی ـ امنیتی بدون تصفیه مدیران و کادرهای فاسد و وفادار به رژیم بن علی.

2ـ چالش هویت نظام سیاسی کشور: در جوهره قانون اساسی و دکترین نظام سیاسی، گرچه بر هویت ملی و ارزش های آن تاکید شده است اما گفتمان سکولاریستی ریشه دار و هنوز خط مشی و مکتب بورقیبیسم و هواداری از فرهنگ فرانکفونی و غربزدگی در اندیشه سیاسی حاکمیت، اعتبار دارد.

3ـ چالش سیاسی و نظام کثرت گرایی  سیاسی: گرچه انقلاب  در تونس، فضای برای آزادی بیان و مطبوعات فراهم کرده و این فضای باز سیاسی، فواید و زیان های گوناگونی داشته است. تشکیل و تاسیس پیش 200 حزب و تشکل سیاسی، چالش های سیاسی تهدیدزای در پی داشته است. همچنین احزاب و جریان های سیاسی مخالف بورقیبه و بن علی به دلیل نبود تجربه و ظرفیت سیاسی، نتوانسته اند در فضای دموکراتیک، مشارکت سیاسی مردمی را به سمت اهداف انقلاب یاسمین، هدایت کنند و در تشکیل دولت های مرحله پسا بن علی نیز ناموفق بوده اند.

بیشتر بخوانید

• در آستانه سالگرد انقلاب مردم تونس|«بن علی» در آتش خودسوزی «البوعزیزی» سوخت

• تاکید تونس بر عدم عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی

4ـ چالش اقتصادی: مشکلات اقتصادی و معیشتی کشور که بخشی از آن، ارثیه رژیم های بورقیبه و بن علی بوده، از آغاز پیروزی انقلاب تاکنون به عنوان پیچیده ترین و خطرناک ترین چالش کشور مطرح است. این چالش همواره بستر مناسبی برای ایجاد تنش ها و اعتراضات مردمی بوده  و در تضعیف و شکنندگی دولت ها در مرحله انتقالی و بازسازی، نقش بسزایی داشته است.

 5 ـ چالش دخالت بیگانگان: عوامل زیادی در تسهیل و فراهم سازی مقدمات دخالت و نفوذ بازیگران منطقه ای و بین المللی در امور تونس دخالت داشته ولی معضلات اقتصادی و ضعف بنیه مالی و اعتباری، به عامل اولیه و تسهیل کننده نفوذ خارجیان در این کشور، مطرح است.

اعتراض ها، نگرانی ها و ناامیدی ها:

ملت تونس و دوستداران آن، امسال دهمین سالگرد «انقلاب یاسمین » که جرقه  « بیداری اسلامی » یا بهار عربی بوده را در موسم شیوع ویروس کرونا و در فضای آمیخته از امیدواری  و نارضایتی های مردمی، جشن می گیرند.

دستآوردهای انقلاب تونس به شهادت انقلابیون، نخبگان و ملت تونس، فراوان و اساسی بوده؛ تصویب قانون اساسی مترقی، دگردیسی در نظام سیاسی و لغو آثار نظام استبدادی، ایجاد فضای آزادی بیان و تشکیل احزاب و مطبوعات و داشتن نظام سیاسی کثرت گرایی پارلمانی ، بخشی از این دستاوردها به شمار می رود.  اقدامات اصلاحی در نظام قضایی و منظومه های اقتصادی، نشانگر وجود اراده سیاسی و ملی برای تقویت روند اصلاحات در این کشور است اما کاستی ها و اشتباهات برخی از جریان های سیاسی و حزبی تونس  و فساد تعدادی از نخبگان سیاسی و اقتصادی این دیار، زمینه را برای کاشتن بذر ناامیدی در وجدان و اراده این ملت، فراهم کرده است و در این راستا، دلارهای نفتی کشورهای عربی حوزه  خلیج فارس،نقش بسزایی در ترویج و تکوین ذهنیت ناامیدی و تردید در جوانان تونس دارد.

طی 10 سال گذشته به علل و دلایلی، موج های از تنش، خشونت و تظاهرات پدید آورده که اوضاع امنیتی تونس را ناپایدار جلوه داده است.

ضعف بنیه اقتصادی این کشور و چالش های  مربوط به اوضاع معیشتی مردم، همواره ، عامل  زمینه ساز اعتراضات مردمی بوده است . خیزش 14 ژانویه 2011 و سقوط  بن علی، ریشه در عوامل اقتصادی ـ اجتماعی، داشته و حکومت های دوران « حبیب بورقیبه » و مرحله پسا انقلاب 2011 با چنین چالش ها روبرو بوده است لذا تأمین اقتصاد معیشتی مردم، هماره هدف راهبردی برای این دولت ها بوده و بقای آنها در گرو حسن مدیریت این هدف و اولویت بوده است . این موضوع حتی روی رویکردها و سیاست های رفتاری تونس با محیط خارجی خود، در ابعادی تأثیرگذار بوده است. اوضاع آشفته  اقتصاد تونس پس از سال 2011 در زمینه های مختلفی بر روند انتقال دموکراسی پس از  انقلاب "یاسمین" ،تأثیرهای منفی داشته است.

1ـ مسائل اقتصادی و توسعه ای:  فقر اقتصادی و اختلال در وضعیت اقتصادی معیشتی مردم به ویژه اقشار فقیر و طبقه متوسط جامعه، نقش مؤثری در بسترسازی این اعتراض ها داشته است. افزایش نرخ بیکاری، یک مشکل مزمن این کشور است. بر اساس آمارهای رسمی ، میزان بیکاری در تونس در سال 2017 میلادی 15.3درصد بوده و جوانان ساکنان مناطق غربی و جنوبی تونس بیشترین سهم  در این راستا داشته اند. این معضل اقتصادی ـ اجتماعی یکی از مهم ترین چالش هایی است که دولت های پس از خیزش یاسمین در این کشور که هنوز نتوانسته اند، چاره ای اساسی برای این مشکل بیابند.

2ـ مشکلات ساختاری و ضعف ائتلاف های سیاسی: روی کار آمدن 10  دولت پس از انقلاب  14 ژانویه2011 در تونس، نشانگر شکنندگی ساختارهای اداری و ضعف کارآمدی نهادهای حکومتی است.

3ـ گسترش فساد: فساد مالی و اداری، یک مشکل مزمن و ارثیه دوران استبدادی دراین کشور است .

4ـ مشکل امنیت : در تونس پس از خیزش یاسمین، به دلیل رشد گروه های مسلح جریان های سلفی و وهابی، بسترهای برای ناامنی و بی ثباتی فراهم شده است.

5ـ  نقش دخالت های بیگانگان و رسانه ها: بازیگران منطقه ای و بین المللی جهت تقویت گستره نفوذ خود در این کشور از طریق استفاده از جریان های محلی وابسته و با بکارگیری انواع ابزارهای جنگ روانی و رسانه ای نقش بسزایی در بزرگنمایی نارضایتی مردم و القای ناامیدی در افکار عمومی ملت تونس دارند.

ـ افق های امید و زایش دیگر:

 نخبگان و ملت تونس، هنوز به انقلاب یاسمین وفادار و بدان افتخار می کنند.صدای آزادیخواهی، طرفداری از اصلاحات، عدالتخواهی، مبارزه با فساد، مخالفت با سازش با رژیم صهیونیستی، در فضای « تونس سبز» هنوز بلند است و جوانان این دیار، هویت ملی، افتخارات تمدنی و ارزش های فرهنگی پدران خود را به مشتی دلار و یورو نمی فروشند چرا که هنوز «محمد البوعزیزی» زنده است و برای کرامت، زندگی شرافتمندانه و پاس داشتن آزادی و ارزش ها و هویت تونسی، در حال مبارزه است.

نویسنده: صبری انوشه- پژوهشگر تحولات جهان عرب